قارچها قادر به تولید مواد مورد نیاز خود از آب و دی اکسید کربن نیستند و از مواد آلی تغذیه می کنند . منبع غذایی مورد استفاده قارچ دکمه ای کمپوست نامیده می شود و پروسه ی تولید آن را کمپوستینگ می گویند .
کمپوست محتوای مواد غذایی گوناگون مثل : کربو هیدراتها ، پروتئین و آب است .
تعریف کمپوست به زبان نویسنده : بقایای مواد آلی حاصل از مواد کشاورزی ، شهری و باغبانی تحت تأثیر میکروارگانیزمها در شرایط ویژه (دما – رطوبت – اکسیژن) تبدیل به یک ماده هوموس به نام کمپوست می شود .
حال که اهمیت کمپوست در تولید و پرورش قارچ خوراکی مشخص گردید مختصری در مورد انواع کمپوست در تقسیم بندی های تولیدی و روش های متداول ساخت آن صحبت می کنیم .
انواع کمپوست های قارچ دکمه ای
۱ – کود طبیعی ( ضایعات اصطبل اسب و چهارپایان)
۲- کود مصنوعی ( منبع کربوهیدرات + منبع نیتروژن )
از آنجائیکه مزیتهای کود مصنوعی نسبت به طبیعی بالاتر بوده درنتیجه تولید آن در کشورهای مختلف در دستور کار قرار دارد به روش تولید کود مصنوعی می پردازیم .
مواد اولیه در تولید کمپوست مصنوعی شامل : افزودنی ها + منبع کربوهیدرات + منبع نیتروزن میباشد .
انتخاب یک ماده به عنوان منبع کربوهیدرات و نیتروژن به عواملی از قبیل فراوانی – قابل دسترس بودن و جنبه اقتصادی بستگی دارد که در مجموع می توان کلش گندم را به عنوان منبع کربوهیدرات و کود مرغی را به عنوان منبع نیتروژن معرفی نمود .
می باشد .Caso 4و ۲H2O با فرمول Cypsumمهمترین افزودنی سولفات کلسیم یا سنگ گچ یا
مهمترین و ساده ترین فرمول ساخت کمپوست فرمول زیر می باشد .
سنگ گچ + کود مرغی + کلش گندم
Whea Staw Chicken Manure Gypsum
هرچه تنوع استفاده از مواد بیشتر باشد فرمولاسیون پیچیده تر است .
لازم بذکر است جهت غنی سازی کمپوست از ترکیبات آلی مثل کنجاله ی سویا ، کنجاله ی پنبه دانه ، پودر خون وترکیبات غیر آلی مثل اوره و نیترات آمونیوم می توان استفاده کرد ، ولی این مواد اعم از آلی و غیر آلی جزئ مواد اصلی محسوب نمی شوند .
حال پس از شناخت کمپوست ومواد اولیه آن به طور مختصر به پروسه تولید کمپوست (COMPOSTING) می پردازیم .
پروسه ی تولید کمپوست مخصوص قارچ خوراکی :
در یک تقسیم بندی کلی این پروسه را به صورت زیر است:
فاز اول: الف) ترکیب مواد اولیه ب) تخمیر ابتدایی
فاز دوم: الف) پاستوریزاسیون ب)کاندیشینینگ
فازیک کمپوستینگ
روشهای مختلفی در تولید فاز ۱ وجود دارد که فقط به آن اشاره می گردد :
۱-Short composting
۲- Long composting
در هر روش ابتدا مواد اولیه توزین وبا فرمولاسیون مشخص با هم ترکیب وکاملأ خیس می گردد .
روشهای خیس کردن مواد نیز کاملأ در کمپوست سازی های مختلف بر اساس استعداد و توانمندی آن واحدها مختلف می باشد .
پس از خیس کردن مواد اولیه عملیات MIXING یا ترکیب مواد اولیه صورت می گیرد ، نوع و کیفیت این عمل بسیار مهم بوده و می توان از آن به عنوان فونداسیون تولید کمپوست نام برد .
اگر بتوان فاز ۱ کمپوست را در یک کلمه خلاصه نمود آن کلمه یکنواختی می باشد .
عملیات فاز یک در روش طولانی مدت (L0NG) حدوداً ۱۶ تا ۲۰ روز و در روش کوتاه مدت (SHORT ) 10 تا ۱۳ روز طول می کشد و بعد از آن وارد پرسه ی فاز دو کمپوستینگ می شویم .
فاز دو کمپوستینگ
در فاز ۲ بر خلاف فاز۱ که روشها ومتد مختلف و طول دوره ی مختلفی دارد . با پر شدن تونلهای فاز ۲ آغاز و لزومأ ۶ روز به طول می انجامد .
این عملیات که با پاستوریزاسیون آغاز وبا کاند شینگ خاتمه می یابد ، به صورت شبانه روزی تحت کنترل بوده و نیاز به تونلهای استاندارد با سیستم کنترلینگ استاندارد دارد .
ورود کمپوست در تونلهای فاز دو با گاز آمونیاک بالا و خروج آن از تونلها که همراه با ترکیب با SPAWN می باشد فاقد گاز آمونیاک و به اصطلاح شیرین می باشد .
مقدار مصرف SPAWN در شرکت ملارد ۱۳ تا ۱۵ لیتر به ازای یک تن کمپوست فاز دو است .
فیزیک کمپوست در انتهای فاز یک
۱- رنگ خرمایی تیره
۲- بوی آمونیاک شدید
۳- الیاف فاقد چسبندگی
۴- آب با فشار از لای انگشتان می چکد
شیمی کمپوست در انتهای فاز یک
۱- نیتروژن ۲- ۷/۱
۲ – رطوبت ۷۲%- ۷۲%
۳- PH ۸-۸٫۵
۴- NH4+آمونیوم ۳% تا ۵% در ماده ی خشک
شرایط لازم برای کمپوست ران یا ریسه دوانی استاندارد در سالنهای پرورش قارچ خوراکی :
۱- انتقال صحیح کمپوست از واحدهای تولیدی به سالنهای پرورش قارچ
۲- رفتار مناسب با کمپوست در دو هفته کمپوست ران
حمل و نقل صحیح مستلزم رعایت شرایط ذیل می باشد :
۱- دمای بلوکها در زمستان ۲۵- ۲۳ درجه سانتیگراد
دمای بلوکها در تابستان ۲- ۱۸ درجه سانتیگراد
۲- از تابش مستقیم نور خورشید به روی بلوکها جلوگیری شود .
۳- در حد امکان تهویه ی مناسب بین بلوکها رعایت واز ماشین مناسب جهت حمل استفاده گردد .
۴- کمپوست در معرض جریان شدید باد وسرمای هوا قرار نگیرد .
۵- انتقال بلوکها از ماشین حمل به داخل سالنها در اسرع وقت صورت گیرد .
شرایط محیطی لازم برای رشد مناسب میسلیوم ( ریسه ) در کمپوست در هفته اول :
۱- دمای کمپوست در هفته ی اول ۲۵-۲۳
۲۳ > تأ خیر در رشد ریسه
۲۵ < عدم کنترل دما در هفته ی دوم
۲ – O2 حدود ۵%
۳- Co2 ۵۰۰۰PPm
۴- رطوبت ۹۵%
شرایط محیطی لازم برای رشد مناسب میسلیوم ( ریسه ) در کمپوست در هفته دوم :
۱- دمای کمپوست در هفته دوم ۲۷- ۲۵
۲۵ > تأ خیر در رشد ریسه
۳۰- ۲۸ < افزایش رشد بیماری و توقف رشد ریسه
۲- ۱۰ تا ۱۵ % O2
۳- ۱۲۰۰ – ۵۰۰۰ ppm Co2
۴- رطوبت ۹۵ %
نویسنده: آقای مهندس عسگری، مدیریت واحد کمپوست شرکت کشت و صنعت ملارد
